De beste boeken van 2024 volgens Marieke

Tip van Marieke: Oroppa van Safae el Khannoussi
Geloof de hype maar over dit debuut, want: wow. Het is een leeservaring die je duizelig en leeggelezen achterlaat, je moet je aandacht erbij houden maar El Khannoussi weet je telkens precies op tijd weer bij de les te trekken. Oroppa bestaat uit een heleboel verhaallijnen en er zit tijdens het lezen niets anders op dan je gewoon mee laten voeren en overdonderen. Want uiteindelijk komen ze ergens uit. Of beter: ergens vandaan, en wel de kelder van het huis van de
kunstenaar Salomé Abergel. Al is Salomé er zelf niet: de jonge en meestal stonede Hind past op haar huis, al snapt die zelf ook niet goed waarom en hoe. In die kelder vindt ze schilderijen, duistere, pijnlijke schilderijen die spreken en zich verstoppen en schreeuwen om aandacht. We lezen over de geschiedenis van Salomé die deze werken voortbracht, over haar beul die inmiddels zelf gekweld wordt door de geschiedenis, over Salomés zoon Irad en de bezoekers van zijn kroeg in Parijs, en de vele andere die op wat voor manier dan ook aangeraakt zijn door
haar en haar leven.
Oroppa is een verhaal over macht en machtelozen, en hoe snel die rollen omgekeerd kunnen worden. Over hoe de geschiedenis altijd maar doorwerkt in mensen. En over migratie. En dat alles opgeschreven in een volslagen eigen vertelstem, wisselende perspectieven en overtuigende personages, deprimerend en hoopvol tegelijkertijd. Wat een debuut.
(Tip van Marieke)

Mariken Heitman - De mierenkaravaan

Een prachtige combinatie van poëtische beelden en nuchtere tuinderobservaties. Die elementen zitten ook in Heitmans twee eerdere romans maar komen in De mierenkaravaan tot een hoogtepunt. De veertigjarige no-nonsense tuinder Kiek denkt alles in haar leven en op haar tuinderij goed onder controle te hebben, maar dan blijkt ze chronisch ziek. Terwijl haar lichaam steeds vaker dienst weigert, raakt ook het evenwicht in al het levends in de tuin zoek, want Kiek en haar tuin vallen samen in deze roman. Een haas die alleen zij ziet is de aanzegger van dit alles. Onwillig moet Kiek op zoek naar een nieuwe balans met zichzelf, haar vriendin, de vrijwilligers op de tuin, het voedsel dat ze verbouwen en alle ongewenste gasten die daarop afkomen. En dat doet ze nukkig, soms onredelijk en daardoor des te herkenbaarder. Ze is een koppige doener, iemand die vertrouwt op haar lichaam en zich uitdrukt door taken uit te voeren. Om hulp vragen is geen optie. En dan is er ook nog de haas die haar lijkt uit te dagen.

Per seizoen zien we hoe de tuin en Kiek veranderen, lezend vanuit verschillende perspectieven, met als rode draad het perspectief van een niet nader benoemde entiteit - de ecologische balans zelf? Dat maakt De mierenkaravaan niet alleen een mooi boek over ziekte, troost en samenwerking, maar ook over de natuurlijke balans. Alles hangt met elkaar samen.

(Tip van Marieke)

Sana Valiulina - Waar alle wegen ophouden

Op een van de laatste pagina’s van Waar alle wegen ophouden schrijft Sana Valiulina (Zomergast in 2024) ‘[…] het Sovjetsysteem werd gevoed met mensen […] het eist steeds nieuwe slachtoffers, verse bloed’. Om vervolgens te vragen: ‘Hoe moet je die afgrond beschrijven aan iemand die nooit is aangeraakt door de adem ervan?’ Ik ben zo iemand, en voor mij was dat antwoord dit boek. Niet eerder heeft een boek heeft me zo doen doorvoelen hoe nietsontziend het ‘lichamen etende stelsel van de totalitaire staat’ is. Alleen daarom al zou iedereen het moeten lezen.

In lijn van Lisa Weeda’s Aleksandra en het werk van Svetlana Alexijevitsj is ‘Waar alle wegen ophouden’ een grote geschiedenis verteld aan de hand van individuele geschiedenis. In dit geval die van Valiulina’s vader. We krijgen een beeld van haar vader als een harde, wat norse en onvoorspelbare man. Maatschappelijk gezien krijgt hij weinig gedaan, maar voor zijn eigen interesses gaat hij recht op zijn doel af, zonder daarbij rekening te houden met korte kinderbeentjes, of futiliteiten als storm of hittegolven. Hij is lastig om echt te leren kennen en als hij overlijdt gaat ze op onderzoek uit en stuit op een geschiedenis is de groter is dan ze had kunnen denken. Dat begint met hoe haar vader in WOII een van 3,5 miljoen (!!!!) krijgsgevangen soldaten uit het Rode Leger in handen van de Duitsers wordt. En hoe hij daarmee een belangrijke regel overtreedt. Sovjetsoldaten worden geacht zichzelf te doden bij gevaar voor krijgsgevangenschap. Hun regering steekt dan ook geen vinger voor ze uit, óók niet als ze zoals Valiulina’s vader ontsnappen en gaan samenwerken met de officiële samenwerkingspartners: de Geallieerden. Want voor de Sovjetstaat is dit contact met het Westen het échte verraad. Haar vader wordt na de oorlog dan ook veroordeeld tot tien jaar in de heropvoedingskampen in de goelag.

Valiulina verzamelt overal vandaan brokjes informatie, want haar vader heeft hier nooit over gepraat en ook in zijn dagboeken valt er nauwelijks iets over terug te vinden. Losjes beweegt ze door de tijd en verweeft de geschiedenis met levendige herinneringen aan haar markante vader, die zijn geheimen verstopte in liefde voor boeken en verhalen. Zo voedt hij zijn dochters op met kennis van een grotere, vrijere wereld en blijft zo de moed betonen ‘een subject van de geschiedenis te willen worden’. Een geschiedenis waarin een individuele mens wel telt, want ‘De worm die zelf over zijn lot wil beschikken, dat is een messteek recht in het hart van Rusland.’

Hostname: pro-mbooks2